Bỗng dưng vào một buổi sáng, bạn thấy khó ở trong người, hay bị ho, bị sốt, hay nghiêm trọng hơn là đau đâu đó bên trong cơ thể, và bạn biết rằng mình bị ốm. Việc đầu tiên là bạn đi gặp bác sĩ để họ khám bệnh rồi kê cho bạn một đơn thuốc. Bạn uống thuốc với hi vọng vài ngày sau bệnh sẽ đỡ và rồi khỏi hẳn. Thông thường là như vậy.
Bác sĩ là người tìm ra căn bệnh và giải pháp cho vấn đề đó, nhưng không phải là người tìm ra nguyên nhân gây bệnh. Bởi vì bệnh tật là một quá trình phức tạp, khi bạn nhận ra mình đau và bác sĩ nhận thấy triệu chứng thì đó đã là thời điểm cơ thể bạn chịu không nổi với căn bệnh và thông báo cho bạn biết. Còn nguyên nhân và quá trình hình thành nên căn bệnh đó thì đã bắt đầu từ nhiều ngày, nhiều tháng thậm chí là nhiều năm về trước trong cơ thể bạn. Khi căn bệnh đã tới ngưỡng và cơ thể thông báo cho bạn và bác sĩ khám bệnh cho bạn, thì hoặc là bạn uống thuốc và đỡ (như một số bệnh thông thường), hoặc cần nhiều thời gian hơn và những biện pháp phức tạp hơn để phục hồi (như các bệnh phức tạp), hoặc đôi khi bạn nhận được thông báo rằng bạn chỉ còn rất ít thời gian trên cõi đời này (như căn bệnh ung thư).
Vì vậy, việc nhận biết được nguyên nhân dẫn đến bệnh tật trong cơ thể con người và cách phòng tránh nó như một phong cách sống là lựa chọn tốt nhất để bảo vệ sức khỏe và tính mạng của mình. Nó cũng rẻ hơn rất nhiều so với chi phí phải đi bệnh viện và những liệu trình chữa bệnh. “Phòng bệnh hơn chữa bệnh” là khẩu hiệu chuẩn xác và mạnh mẽ nhất của các bậc lương y từ ngàn xưa và của ngành y tế hiện đại. Tiếc thay, đây là lại khẩu hiệu bị mọi người bỏ qua nhiều nhất.
Về cơ bản, con người bị bệnh bởi các nguyên nhân sau:
1. Do di truyền (một số bệnh được quyết định bởi gene và di truyền qua các thế hệ). Cũng giống như việc bạn không thể chọn cha mẹ, gene cũng là mặc định của cuộc đời nên bạn không thể tránh khỏi nếu bố mẹ bạn bị bệnh thuộc dạng này, nó sẽ truyền sang cho bạn. Nhưng tỉ lệ bệnh do di truyền thường chiếm tỉ lệ rất thấp so với các nguyên nhân khác. Và với sự tiến bộ của ngành công nghệ sinh học, chúng ta có thể hi vọng trong tương lai gần loài người có thể can thiệp vào gene để không chỉ chữa khỏi cho chúng ta khỏi lời nguyền từ các bệnh di truyền mà còn giúp con người khỏe mạnh hơn. Hơn nữa, ngay cả khi bạn mang một gene bệnh thì không hẳn cuộc đời bạn cũng phải chịu đau khổ như ai đó thuộc thế hệ đi trước. Cơ thể con người là một cỗ máy phức tạp và tinh vi nên thông qua cách ăn uống, tập luyện, tận hưởng cuộc sống mà dù cùng mang gene gây bệnh nhưng với mỗi người biểu hiện ra bên ngoài khác nhau.
2. Do môi trường sống: hít thở không khí ô nhiễm, sống ở đô thị đầy khói bụi có thể làm tăng bệnh tật. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra, các chất độc trong ngôi nhà của bạn (từ hóa mỹ phẩm, bụi bẩn, rêu mốc, chất bảo quản, chất diệt kiến, mối trong gỗ, ván sàn…) ảnh hưởng lớn tới sức khỏe người sống trong nhà. Chẳng cần nghĩ đâu xa, hãy nhớ đến một chuyến du lịch xa thành phố lên một homestay trên rừng hay một resort bãi biển, bạn đã cảm nhận thấy sự tươi mới của bầu không khí tới mình như thế nào.
3. Do thực phẩm: “bạn là những gì bạn ăn” và ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy thực phẩm đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc gây ra bệnh cũng như chữa bệnh. Thực phẩm ảnh hưởng đến sức khỏe theo hai cách cơ bản: bản chất của chúng (loại thực phẩm, độ an toàn) và cách ăn uống (chế độ ăn, sự kết hợp các loại thực phẩm). Một chế độ ăn thiếu da dạng thì ngay cả là thực phẩm hữu cơ thì bạn vẫn có khả năng thiếu chất hay mắc bệnh. Nhưng một chế độ ăn dù được chứng minh là tốt cho sức khỏe nhưng được làm từ các loại thực phẩm chứa dư lượng hóa chất phân bón vẫn hủy hoại cơ thể bạn như thường.
4. Tập thể dục: Ít nhất 30 phút vận động mỗi ngày (bạn có thể tùy chọn bất cứ môn nào như đi bộ, chạy bộ, cầu lông, bóng chuyền, tennis hay đến các trung tâm thể dục trong thành phố) đều có tác dụng cực kỳ quan trọng tới sức khỏe và khả năng phòng bệnh. Tập luyện thể dục giúp máu huyết lưu thông, các cơ quan của cơ thể hoạt động tốt hơn, chất độc được bài tiết nhiều hơn, trao đổi chất xảy ra nhanh hơn… Thật không quá khi nói rằng “Thể dục là liều thuốc bổ miễn phí của loài người”.
5. Phong cách sống: Đây là một chủ đề phức tạp nhưng cũng mơ hồ. Nhưng hãy thử nghĩ lại giai đoạn nào đó bạn có vấn đề về công việc, hay quan hệ, hay tâm lý, hay mất ngủ, hay giận dữ, hay đau khổ, hay buồn bực, hay thất tình… Rõ ràng, cuộc sống là một mớ hỗn độn và đời là bể khổ, tình là dây oan. Bạn chán chường mọi thứ, cơ thể mệt mỏi, đầu óc căng thẳng, suy nghĩ trì trệ… Và mọi thứ ấy kết hợp với nhau hành hạ con người bạn làm sức khỏe bạn trở nên kém hơn và thảm hại. Và ngược lại, một phong cách sống yêu đời, năng động, tích cực, có nhiều bạn bè để chia sẻ, một mục tiêu để hướng tới làm cuộc sống tràn ngập niềm vui và năng lượng. Sẽ thế nào nếu chúng ta chọn một cách sống hướng tới niềm vui thay vì để những tác động bên ngoài tạo ra những cảm xúc bất thường không định hướng?
Trên đây là 5 nguyên nhân chính tác động tới sức khỏe của bạn. Nó sẽ làm bạn ốm yếu đi hay tràn trề sinh lực là do lựa chọn của bạn.
Hãy để ý, trong 5 lý do nói trên thì chỉ có vấn đề di truyền là chúng ta chưa thể kiểm soát được và phải sống chung với nó. Còn lại từ môi trường, thực phẩm, tập thể dục hay phong cách sống đều tùy thuộc vào quyết định của mỗi cá nhân.
Chúng ta hoàn toàn có thể bỏ phố về quê để hưởng một bầu không khí trong lành, hay ít nhất là dọn dẹp ngôi nhà ngăn nắp, sử dụng ít các loại hóa mỹ phẩm có thành phần độc hại, trồng một vài cây xanh, mua một máy lọc khí, đốt một nén nhang trầm hay nến thơm, xông một chút tinh dầu vào buổi tối… ngôi nhà bạn sẽ có sự thay đổi tích cực. Chúng ta khó thay đổi môi trường của cả thành phố, nhưng ngôi nhà của mình thì có thể.
Bạn hoàn toàn có thể mua được các loại thực phẩm hữu cơ có chứng nhận để hoàn toàn yên tâm không có dư lương phân bón, hóa chất độc hại trong bữa ăn gia đình. Và hãy ăn theo những chế độ ăn cơ bản thuận tự nhiên thay vì những chế độ ăn theo mốt. Có hàng trăm công thức ăn được quảng cáo hiệu quả trên thế giới, nhưng hiệu quả nhất là: thực vật chiếm đa số trong bữa ăn, càng đa dạng về chủng loại và màu sắc tự nhiên trong bữa ăn càng tốt, hãy ăn thực phẩm từ địa phương như những loại mà ông bà ta đã dùng. Và khi ăn hãy vui vẻ và tận hưởng.
Bạn đâu cần phải mua đôi giày 3-5 triệu, đến một phòng gym hàng đầu, thuê huấn luyện viên có bằng cấp mới có thể tập thể dục. Môn thể thao đơn giản và hiệu quả nhất lại là chạy bộ. Tất cả chỉ cần một đôi giày và một tâm lý bước ra ngoài và vận động. Xỏ giày lên và chạy thôi!
Và cuối cùng là phong cách sống. Tôi tham dự một lớp học về Health Coach ở Mỹ, người sáng lập trường này phát minh ra một khái niệm gọi là Primary Food. Tất nhiên đó không phải là thực phẩm đâu (thực phẩm được ông ấy gọi là Secondary Food). Tôi sẽ viết về Primary Food và những kiến thức tuyệt vời sau hơn 1 năm học hành từ khóa này ở các bài viết sau, nhưng có thể hiểu Primary Food chính là một phong cách sống để hướng tới một sức khỏe toàn diện. Đó là sự kết hợp của 4 yếu tố chính là luyện tập thể chất, sức khỏe tinh thần, cân bằng nghề nghiệp và các mối quan hệ. Đây chính là 4 yếu tố mà con người hiện đại sống trong các đô thị hiện nay đa số đang gặp phải vấn đề về sự mất cân bằng hay mắc kẹt với chúng. Chỉ khi nào giải quyết được các vấn đề này, chúng ta mới thực sự tận hưởng cuộc sống trọn vẹn và sống đời đáng sống.